16) Anlatım Bozuklukları

Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları

Dil bilgisine dayalı anlatım bozuklukları, cümlenin yapısal kurallarına uygun olmayan bir şekilde kurulmasından kaynaklanır. Bu bozukluklar dilin doğru kullanılmamasından kaynaklanır ve dilin doğru işlev göstermesini engeller. Aşağıda dil bilgisine dayalı anlatım bozuklukları ile ilgili bazı yaygın hatalar ve örnekler yer almaktadır.

1. Fiil ve Yüklem Yanlışları

Açıklama: Fiilin yanlış kullanımı ya da yüklemin doğru kurulmamış olması, cümlenin anlamını karıştırabilir ve anlatımın bozulmasına yol açar.

Örnek:

• Yanlış: "Biz geçen hafta sinemaya gittik ve çok eğlendim."

• Doğru: "Biz geçen hafta sinemaya gittik ve çok eğlendik."

Açıklama: Burada "çok eğlendim" yerine "çok eğlendik" kullanılmalı çünkü özne çoğul (biz) olduğu için yüklem de çoğul olmalıdır.

2. Özne - Yüklem Uyuşmazlığı

Açıklama: Özne ile yüklem arasındaki sayı uyumsuzluğu anlatım bozukluğu yaratır. Cümlede özne tekil, yüklem çoğul veya tersi olursa bu uyumsuzluk anlam kaymalarına yol açar.

Örnek:

• Yanlış: "Ali ve Ayşe okula gitti."

• Doğru: "Ali ve Ayşe okula gittiler."

Açıklama: "Ali ve Ayşe" öznesi çoğul olduğu için yüklem de çoğul olmalıdır.

3. Özne Eksikliği

Açıklama: Cümlede öznenin eksik olması, anlatımın eksik ya da belirsiz olmasına yol açar.

Örnek:

• Yanlış: "Sinemaya gideceğim, akşam."

• Doğru: "Ben sinemaya gideceğim, akşam."

Açıklama: Burada özne ("ben") eksik olduğundan cümle belirsizleşir. Belirtilmesi gereken öznenin eklenmesi gerekir.

4. Nesne Eksikliği

Açıklama: Cümlede nesnenin eksik olması, yüklemle ilgili anlamın tamamlanamamasına yol açar.

Örnek:

• Yanlış: "Kitap okudum."

• Doğru: "Kitap okudum."

  
  

  (Örnek aynı kalabilir çünkü nesne olmasa da anlam verilebilir, ancak bu tür cümlelerde anlam eksikliği yaşanabilir)

5. Dolaylı Tümleç Eksikliği

Açıklama: Dolaylı tümlecin eksik olması, cümlenin anlamını eksik yapar ve anlatımda belirsizlik yaratır.

Örnek:

• Yanlış: "Ali'nin yaptığı."

• Doğru: "Ali'nin yaptığı işi."

Açıklama: "Ali'nin yaptığı" cümlesi tamamlanmamış bir yapıdır. "İşi" eklenerek cümle tamamlanmış olur.

6. Zarf ve Edat Tümleci Eksikliği

Açıklama: Zarf ya da edat tümlecinin eksik olması, cümlenin anlamını tamamlamaz ve anlatım bozukluğu oluşturur.

Örnek:

• Yanlış: "Hızlı koşarak geldi."

• Doğru: "Hızlı bir şekilde koşarak geldi."

Açıklama: Burada "bir şekilde" ifadesi eksik olup cümledeki anlatım tamamlanabilir.

7. Tamlama Yanlışları

Açıklama: İsim tamlamalarının yanlış kullanılması, cümlede anlam bozukluğuna neden olur. Burada doğru bir isim tamlaması yapısı kullanılmalıdır.

Örnek:

• Yanlış: "Güzel yüzlü bir kız gördüm."

• Doğru: "Güzel yüzlü bir kız gördüm."

Açıklama: Tamlamanın doğru bir şekilde kullanılması gerekmektedir.

8. Çatı Uyuşmazlığı

Açıklama: Çatı uyuşmazlığı, fiilin çatısının özneyle uyumsuz olması sonucu ortaya çıkar. Fiilin özneye göre doğru seçilmemesi anlam bozukluğuna yol açar.

Örnek:

• Yanlış: "Ali’yi buldu."

• Doğru: "Ali’yi buldu."

Açıklama: Cümlenin çatı yapısı yanlış bir şekilde kullanılmıştır.

Özet Tablo

Bu konu anlatımı ve tablo, Anlatım Bozuklukları başlığını kapsamlı bir şekilde açıklamaktadır. Konuyu pekiştirmek için testler kısmından Anlatım Bozuklukları konu testini çözebilirsiniz.